Even terug in de tijd met een prachtige foto die ruim 100 jaar geleden in Putten op de Molenstraat is genomen. Je kunt op de plek van de fotograaf een foto maken met dezelfde markante punten: de molen met de bijgebouwen en de kerktoren. De molen staat bij een verkeersrotonde, de zandweg is nu een drukke asfaltweg, het korenveld met de schitterende nostalgische schoven is nu de Nieuwe Begraafplaats. Achter de bomenrand bevindt zich de Oude Begraafplaats.

De molen ‘Het Hert’ dateert van 1898 en staat nog steeds trots en gerestaureerd overeind, ook de kerktoren heeft de stormen van de tijd doorstaan. Eigenlijk is dat een wonder want de Duitse bevelhebber beval oktober 1944 dat het hele dorp Putten platgebrand moest worden, het bleef bij ruim honderd huizen. Mijn vader werd als jongste van een groot gezin in een klein huisje aan de Molenstraat geboren. Het huisje stond links vooraan aan de rand van het schovenveld.

Hoe zag zijn wereld eruit? Hij ging elke dag naar de openbare lagere school bij de dorpskerk in de verte. Het was thuis geen vetpot, zijn ouders waren hardwerkende, in hun orthodoxe geloof verstarde mensen in Veluwse klederdracht. Van mijn oma, wij zeiden altijd opoe, bestaan weinig foto’s en van mijn opa slechts een. Hij wilde nooit op de foto, hij ontbreekt dus ook op de trouwfoto van mijn ouders van 11 augustus 1922. In de oorlog moest hij echter een Ausweis hebben; dankzij de bezetter is er dus één foto van hem.

Het grote wereldgebeuren is ver weg op de ansichtkaart, een bewolkte lucht, een stille weg, de geurige schoven drogen in de zomerzon, een stilstaande molen die wacht op meer wind en op de eerste graanoogst. Men leefde in een overzichtelijke wereld, de boze wereld kwam hier niet binnen. De loodzware preken in de Grote Hervormde Kerk hielden het volk niet alleen op zondag, maar ook door de week in een keurslijf. Misschien was in de tijd van de foto de Grote Oorlog ‘14/’18 wel in volle gang, kwam het oorlogsnieuws met mondjesmaat binnen. Men wist ervan door de mobilisatie en door het schaarse nieuws in krant en tijdschrift.

Mijn vader Hendrik, net als de molen uit 1898 stammend, ging dus in deze wereld van bedrieglijke rust en vrede naar school en langs hetzelfde pad elke zondag 2 keer naar de kerk en later naar zijn werk als chauffeur van de jonkers Schimmelpenninck en Van Haersma de Wit. Hij is dat zo’n 60 jaar gebleven. De Grote Oorlog ging ons land voorbij, we hoefden in 1918 geen puin te ruimen. Dat werd in de volgende oorlog wel anders, we kennen dat verhaal.

Na die oorlog is alles anders geworden, de wereld werd gehaaster, Hendrik heeft er nog wat van meegekregen voor hij in 1990 op 91-jarige leeftijd overleed. Hij rust nu met zijn liefste vrouw Wilhelmina na een leven vol verdriet en vreugde op de Oude Begraafplaats achter de bomen links op de foto. Het ratelen van de boerenkarren en de herrie van de zeldzame auto’s is zoeven en razen van het moderne verkeer geworden langs de heg van de begraafplaats door welks gebladerte hij zijn molen goed zou kunnen zien….

molenwieken (1898)

altijd wijst er een
naar de hemel
en naar de aarde
niet bij droefenis
en blijdschap

mijn vader speelde
daar als kleine jongen
bij de molenaar
in de schaduw van
de wegsnellende wieken

een kind en sombere ouders
vergroeid en verstard
in hun grond en geloof
in die goede tijd van toen
was alles rimpelloos en rustig

die rust is razend geworden
het verkeer ijlt langs de plek
achter de heg van het kerkhof
waardoor hij zijn molen
nog net zou kunnen zien